การตีบท โดยใช้ภาษาท่า
“การตีบทหรือการรำทำบท หรือการรำใช้บท และรำทวนบท” การตีบทหรือการรำทำบท หรือการรำใช้บทหมายถึง การรำตามบทร้อง บทพากย์และบทเจรจา โดยใช้ภาษาท่า ภาษานาฏศิลป์ และภาษาโขน เพื่อสื่อความหมายให้ผู้ชมเข้าใจสอดคล้องตามเนื้อร้อง จังหวะและทำนองเพลง วิธีการฝึกหัดการตีบท ผู้แสดงจำเป็นจะต้องศึกษาบทโขน หรือบทละครให้ถ่องแท้ถึงบทบาทหน้าที่ของตัวละคร และตีความหมายของบทโขนหรือบทละครให้เข้าใจ รวมทั้งการศึกษาความสัมพันธ์ของตัวละครด้วยเช่น บทโขน “ตอนนางลอย” ซึ่งเป็นบทของทศกัณฐ์กับนางเบญกาย บทโขนตอนนี้เป็นบทของทศกัณฐ์ที่ต้องการจะตัดสินศึกมิให้พระรามยกกองทัพมากรุงลงกา จึงคิดอุบายสั่งให้นางเบญกายแปลงกายเป็นนางสีดา ทำเป็นตายลอยน้ำไปที่หน้าพลับพลาของพระราม เมื่อพระรามลงสรงคงคาเห็นว่า นางสีดาตายแล้วก็จะได้เลิกทัพกลับไป ทศกัณฐ์ก็จะได้หมดความทุกข์ร้อน ตามบทในเพลงสร้อยเพลง เพลงทองย่อนและเพลงเขมรปากท่อ มีเนื้อร้องดังนี้ (กรมศิลปากร, ๒๕๓๙ : ๑)
เพลงสร้อยเพลง
เมื่อนั้น องค์ท้าวทศพักตร์ยักษา
ทุกข์ร้อนถอนฤทัยไปมา ตรึกตราถึงสงครามลักษณ์
ครั้งนี้ทีศึกเห็นใหญ่หลวง จะลุล่วงลงกาอาณาจักร
จำจะคิดตัดศึกที่ฮึกฮัก ให้เลิกไปไม่พักต้องต่อตี
เพลงทองย่อน
จึงตรัสสั่งเบญกายกลับยา จงแปลงเป็นสีดามารศรี
ทำตายลอยไปในวารี จนถึงฉนวนท่าพลับพลาชัย
เมื่อพระรามลงสรงคงคา จะคิดว่าเมียรักตักษัย
เห็นจะล่าเลิกทัพกลับไป เราจะได้สิ้นทุกข์สุขสำราญ
เพลงเขมรปากท่อ
เมื่อนั้น เบญกายร้อนใจดั่งไฟผลาญ
จำเป็นทูลตอบให้ชอบการ ตัวหลานไม่ขัดพระบัญชา
แต่ซึ่งจะจำแลงแปลงอินทรีย์ ข้านี้นึกภวังค์กังขา
ด้วยองค์ภควดีสีดา ไม่เห็นว่ารูปร่างเป็นอย่างไร
จะเห็นได้ว่าบทนี้เป็นบทสัมพันธ์ ระหว่างทศกัณฐ์กับนางเบญกายผู้เป็นหลาน ดังนั้นนางเบญกายจะเข้าเฝ้าทศกัณฐ์ก็จะตีบทตามบาทบาทของตน ให้สัมพันธ์กับทศกัณฐ์ นอกจากนี้ผู้แสดงจะต้องร้องเพลงทองย่อนให้ได้ เพื่อจะได้รำได้สอดคล้อกับเนื้อร้อง และทำนองเพลงที่มีดนตรีรับ ดังจะเห็นตัวอย่างต่อไปนี้
ท่ารำ
ส่วนการทวนบท จะพบการรำฉุยฉายส่วนใหญ่ เช่นรำฉุยฉายเบญกาย(กรมศิลปกร , ๒๔๙๑ : ๙๗)ซึ่งมีบทร้องดังนี้
เพลงตระบองกัน
บทร้องฉุยฉายเบญกายแปลง
“ฉุยฉายเอย จะเข้าไปเฝ้าเจ้าก็กรีดกราย
เยื้องย่างเจ้าช่างแปลงกาย ให้ละเมียดละม้ายสีดานงลักษณ์
ถึงพระรามเห็นทรามวัย จะฉงนพระทัยให้อะเหลื่ออะหลัก
งามนักเอย ใครเห็นพิมพ์พักตร์ก็จะรักจะใคร่
หลับก็จะฝันครั้นตื่นก็จะคิด อยากจะเห็นอีกซักนิดหนึ่งให้ชื่นใจ
งามคมดุจคมศรชัย ถูกนอกทะลุในให้เจ็บอุรา
“การตีบทหรือการรำทำบท หรือการรำใช้บท และรำทวนบท” การตีบทหรือการรำทำบท หรือการรำใช้บทหมายถึง การรำตามบทร้อง บทพากย์และบทเจรจา โดยใช้ภาษาท่า ภาษานาฏศิลป์ และภาษาโขน เพื่อสื่อความหมายให้ผู้ชมเข้าใจสอดคล้องตามเนื้อร้อง จังหวะและทำนองเพลง วิธีการฝึกหัดการตีบท ผู้แสดงจำเป็นจะต้องศึกษาบทโขน หรือบทละครให้ถ่องแท้ถึงบทบาทหน้าที่ของตัวละคร และตีความหมายของบทโขนหรือบทละครให้เข้าใจ รวมทั้งการศึกษาความสัมพันธ์ของตัวละครด้วยเช่น บทโขน “ตอนนางลอย” ซึ่งเป็นบทของทศกัณฐ์กับนางเบญกาย บทโขนตอนนี้เป็นบทของทศกัณฐ์ที่ต้องการจะตัดสินศึกมิให้พระรามยกกองทัพมากรุงลงกา จึงคิดอุบายสั่งให้นางเบญกายแปลงกายเป็นนางสีดา ทำเป็นตายลอยน้ำไปที่หน้าพลับพลาของพระราม เมื่อพระรามลงสรงคงคาเห็นว่า นางสีดาตายแล้วก็จะได้เลิกทัพกลับไป ทศกัณฐ์ก็จะได้หมดความทุกข์ร้อน ตามบทในเพลงสร้อยเพลง เพลงทองย่อนและเพลงเขมรปากท่อ มีเนื้อร้องดังนี้ (กรมศิลปากร, ๒๕๓๙ : ๑)
เพลงสร้อยเพลง
เมื่อนั้น องค์ท้าวทศพักตร์ยักษา
ทุกข์ร้อนถอนฤทัยไปมา ตรึกตราถึงสงครามลักษณ์
ครั้งนี้ทีศึกเห็นใหญ่หลวง จะลุล่วงลงกาอาณาจักร
จำจะคิดตัดศึกที่ฮึกฮัก ให้เลิกไปไม่พักต้องต่อตี
เพลงทองย่อน
จึงตรัสสั่งเบญกายกลับยา จงแปลงเป็นสีดามารศรี
ทำตายลอยไปในวารี จนถึงฉนวนท่าพลับพลาชัย
เมื่อพระรามลงสรงคงคา จะคิดว่าเมียรักตักษัย
เห็นจะล่าเลิกทัพกลับไป เราจะได้สิ้นทุกข์สุขสำราญ
เพลงเขมรปากท่อ
เมื่อนั้น เบญกายร้อนใจดั่งไฟผลาญ
จำเป็นทูลตอบให้ชอบการ ตัวหลานไม่ขัดพระบัญชา
แต่ซึ่งจะจำแลงแปลงอินทรีย์ ข้านี้นึกภวังค์กังขา
ด้วยองค์ภควดีสีดา ไม่เห็นว่ารูปร่างเป็นอย่างไร
จะเห็นได้ว่าบทนี้เป็นบทสัมพันธ์ ระหว่างทศกัณฐ์กับนางเบญกายผู้เป็นหลาน ดังนั้นนางเบญกายจะเข้าเฝ้าทศกัณฐ์ก็จะตีบทตามบาทบาทของตน ให้สัมพันธ์กับทศกัณฐ์ นอกจากนี้ผู้แสดงจะต้องร้องเพลงทองย่อนให้ได้ เพื่อจะได้รำได้สอดคล้อกับเนื้อร้อง และทำนองเพลงที่มีดนตรีรับ ดังจะเห็นตัวอย่างต่อไปนี้
ท่ารำ
ส่วนการทวนบท จะพบการรำฉุยฉายส่วนใหญ่ เช่นรำฉุยฉายเบญกาย(กรมศิลปกร , ๒๔๙๑ : ๙๗)ซึ่งมีบทร้องดังนี้
เพลงตระบองกัน
บทร้องฉุยฉายเบญกายแปลง
“ฉุยฉายเอย จะเข้าไปเฝ้าเจ้าก็กรีดกราย
เยื้องย่างเจ้าช่างแปลงกาย ให้ละเมียดละม้ายสีดานงลักษณ์
ถึงพระรามเห็นทรามวัย จะฉงนพระทัยให้อะเหลื่ออะหลัก
งามนักเอย ใครเห็นพิมพ์พักตร์ก็จะรักจะใคร่
หลับก็จะฝันครั้นตื่นก็จะคิด อยากจะเห็นอีกซักนิดหนึ่งให้ชื่นใจ
งามคมดุจคมศรชัย ถูกนอกทะลุในให้เจ็บอุรา
เพลงแม่ศรี
แม่ศรีเอย แม่ศรีรากษสี
แม่แปลงอินทรีย์ เป็นแม่ศรีสีดา
ทศพักตร์มลักเห็น จะตื่นเต้นในวิญญาณ์
เหมือนล้อเล่นให้เป็นบ้า ระอาเจ้าแม่ศรีเอย
อรชรเอย อรชรอ้อนแอ้น
เอวขาแขนแมน แม้นเหมือนกินรี
ระทวยนวยนาฏ วิลาสจรลี
ขึ้นปราสาทมณี เฝ้าพระปิตุลาเอย
แม่ศรีเอย แม่ศรีรากษสี
แม่แปลงอินทรีย์ เป็นแม่ศรีสีดา
ทศพักตร์มลักเห็น จะตื่นเต้นในวิญญาณ์
เหมือนล้อเล่นให้เป็นบ้า ระอาเจ้าแม่ศรีเอย
อรชรเอย อรชรอ้อนแอ้น
เอวขาแขนแมน แม้นเหมือนกินรี
ระทวยนวยนาฏ วิลาสจรลี
ขึ้นปราสาทมณี เฝ้าพระปิตุลาเอย
หมายเหตุ ให้นักเรียนเลือก มา 1 เพลง
krusiriluk 
